13-08-2022, Ω/14:50′
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
13-08-1968. “Αλεξανδρος Παναγούλης. Απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου.”
Ο Αλέξανδρος Παναγούλης γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου 1939 στη Γλυφάδα Αττικής. Γιος του αξιωματικού του Στράτου Βασιλείου Παναγούλη και της Αθηνάς Κακαβούλη.
Σπούδασε στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος. Εκεί αναδείχθηκε ηγετικό στέλεχος του φοιτητικού κινήματος. Ήταν μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΟΝΕΚ της νεολαίας της Ενώσεως Κέντρου.
Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου πέρασε αμέσως στην παράνομη δράση κατά της χούντας των Συνταγματαρχών. Στις 27 Μαΐου του 1968 λιποτάκτησε από το στρατό, όπου υπηρετούσε τη θητεία του. Τον Αύγουστο και ο αδελφός του Γεώργιος Παναγούλης, υπολοχαγός των ΛΟΚ, λιποτάκτησε και κατέφυγε στο Ισραήλ. Όμως συνελήφθη και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του στην Ελλάδα με πλοίο, χάθηκαν τα ίχνη του και από τότε θεωρείται αγνοούμενος.
Ο Αλέκος Παναγούλης έγινε ο ηγέτης της οργάνωσης «Εθνική Αντίσταση» και ο αρχηγός του ΛΑΟΣ (Λαϊκός Αντιστασιακός Οργανισμός Σαμποτάζ), που ήταν η πιο δυναμική ομάδα της οργάνωσης. Μετά τη λιποταξία του, κατέφυγε μυστικά για μικρό διάστημα στην Κύπρο και, μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, οργάνωσε την περίφημη απόπειρα δολοφονίας του αρχηγού της δικτατορίας, Γεωργίου Παπαδόπουλου. Η επιχείρηση αποφασίστηκε να γίνει στις 13 Αυγούστου 1968 στη λεωφόρο Αθηνών – Σουνίου, κοντά στο Λαγονήσι, όπου διέμενε ο δικτάτορας στην πολυτελή βίλα που του είχε παραχωρήσει ο Ωνάσης.
Ο Πολύκαρπος Γεωργατζής ήταν πρώην υπουργός Άμυνας της Κύπρου. Στον διπλωματικό σάκο, που δεν περνά από έλεγχο, στέλνει στον Παναγούλη εκρηκτικά. Ο Παναγούλης έχει ετοιμάσει ένα σχέδιο με βάση τους συνωμοτικούς κανόνες. Η επιλογή του σημείου στο οποίο θα δολοφονούσε τον δικτάτορα είχε γίνει μετά από πολλές επιτόπιες έρευνες. Το 31ο χιλιόμετρο της Αθηνών – Σουνίου κρίθηκε ως το κατάλληλο σημείο. Ακριβώς κάτω από την εθνική υπάρχει μια υπόγεια σήραγγα μήκους 7 μέτρων. Ο Παναγούλης αποφάσισε ότι εκεί μπορούσε να κρύψει τα εκρηκτικά, που θα εξουδετέρωναν τον δικτάτορα.
Το πρωί της 13ης Αυγούστου του 1968, όπως κάθε μέρα, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος κινείται παραλιακά από το Λαγονήσι προς την Αθήνα. Τον συνοδεύει μια μικρή πομπή αυτοκινήτων η οποία τον προστατεύει.
Ο Παναγούλης περιμένει στο 38ο χιλιόμετρο. Εκεί κοντά βρίσκεται ένα ζευγαράκι που ερωτοτροπεί κι δυστυχώς καθυστερεί η τοποθέτηση των εκρηκτικών. Την κρίσιμη ώρα οι ενέργειες του Παναγούλη γίνονται σχεδόν μηχανικά. Κρύβεται στα βράχια και περιμένει τη πομπή για να πατήσει τον εκρηκτικό μηχανισμό. Η τύχη όμως ήταν με το μέρος του πραξικοπηματία. Η αυτοσχέδια βόμβα έσκασε, αφού είχε περάσει το αυτοκίνητό του. Ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου έσωσε έναν δικτάτορα και καταδίκασε μια χώρα. Ενώ είχε βάλει εκρηκτικά σε έξι σημεία, η μπαταρία που είχε από ένα παλιό αυτοκίνητο δεν μπόρεσε να τροφοδοτήσει όλα και έσκασε μόνο το ένα.
Οι Αρχές ξεκινάνε καταδίωξη του δράστη. Ο Παναγούλης φορώντας μόνο μαγιό προσπαθεί να φτάσει σε μια βάρκα όπου τον περίμενε πιο κάτω. Αργεί όμως να φτάσει και οι συνεργάτες του φεύγουν. Αστυνομία, στρατός και χωροφυλακή χτενίζουν την περιοχή. Εκείνος κρύβεται σε κάτι βράχια και περιμένει. Μετά από δύο ώρες τον εντοπίζουν και τον πιάνουν.
Την επομένη μέρα τα πρωτοσέλιδα του ελεγχόμενου από την Χούντα Τύπου, μιλούν για εκδηλώσεις συμπάθειας υπέρ του Πρωθυπουργού Παπαδόπουλου καθώς και για την αγανάκτηση που προκάλεσε στον κόσμο η απόπειρα δολοφονίας του.
Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος δίνει στον εαυτό του προαγωγή σε ήρωα και στήνει μνημείο στο σημείο της αποτυχημένης επίθεσης, με έξοδα του 32ου συντάγματος πεζοναυτών.
Ο Αλέκος Παναγούλης οδηγείται στο κολαστήριο του ΕΑΤ/ ΕΣΑ. Τα βασανιστήρια που ακολούθησαν ήταν αντάξια της ιεράς εξέτασης. Τον κρέμασαν ανάποδα, του έκαναν φάλαγγα, του τρύπησαν την ουρήθρα με βελόνα, τον ξυλοκόπησαν, τον ταπείνωσαν, αλλά δεν έσπασε. Στις 17 Νοεμβρίου 1968 καταδικάσθηκε σε θάνατο από το Στρατοδικείο Αθηνών και σε ποινές φυλάκισης 11 συγκατηγορούμενοί του, μέλη της οργάνωσης «Εθνική Αντίσταση». Η θανατική ποινή δεν εκτελέστηκε, χάρη στην κινητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης (διαμαρτυρίες κομμάτων και οργανώσεων, λαϊκές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σε όλο τον κόσμο, διαβήματα κυβερνήσεων, εκκλήσεις προσωπικοτήτων όπως του Πάπα Παύλου ΣΤ’ του Γ.Γ του ΟΗΕ Ου Θαντ, μέχρι του Προέδρου των ΗΠΑ Τζονσον.
Παρέμεινε όμως για πέντε χρόνια έγκλειστος στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου. Από εκεί προσπάθησε να δραπετεύσει τρεις φορές ανεπιτυχώς και κλείστηκε στην απομόνωση. Η περήφανη και ασυμβίβαστη στάση του έναντι στους στρατοδίκες της χούντας και τους βασανιστές του, τον ανέδειξαν σε ηρωική μορφή τού αντιδικτατορικού αγώνα. Ο ηρωισμός του και η ανδρεία του αναγνωρίστηκαν ακόμη από τους ίδιους τους βασανιστές του.
Τον Αύγουστο του 1973, κατά την προσπάθεια της Χουντας να δείξει ένα δημοκρατικό πρόσωπο δόθηκε γενική αμνηστία στους πολιτικούς κρατούμενους. Έτσι ελεύθερος πια, αυτοεξορίστηκε στη Φλωρεντία, στην Ιταλία, στην σύντροφο του Οριάνα Φαλάτσι.
Στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της Μεταπολίτευσης το 1974, ο Αλέκος Παναγούλης εξελέγη βουλευτής στη Β’ Αθηνών με το κόμμα τής Ενώσεως Κέντρου – Νέων Δυνάμεων. Αρνήθηκε συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, για τον οποίον είχε αρνητική γνώμη. Τον Απρίλιο του 1976 διαφώνησε με την πολιτική τού κόμματός του κι έγινε ανεξάρτητος.
Την Πρωτομαγιά του 1976 βρήκε τραγικό θάνατο κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης, στο ύψος του Αγίου Δημητρίου, όταν το αυτοκίνητο που οδηγούσε χτυπήθηκε από άλλο με πλαστές πινακίδες. Εξετράπη της πορείας του κι έπεσε σ’ ένα υπόγειο κατάστημα. Ο Τύπος της εποχής έγραψε ότι κάποιοι ήθελαν να τον βγάλουν από τη μέση, επειδή είχε στην κατοχή του απόρρητα έγγραφα που έδειχναν τις σχέσεις γνωστών πολιτικών προσώπων της μεταπολιτευτικής περιόδου με τη δικτατορία.
Η κηδεία του έγινε στις 5 Μαΐου στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας παρουσία πλήθους κόσμου. Το σεντόνι που σκέπαζε το φέρετρο ήταν κεντημένο από τα χέρια της μάνας του και πάνω γραφόταν: «Ο Αλέξανδρος Παναγούλης καταδικάσθηκε σε θάνατο γιατί έψαξε την ελευθερία. Το 1976 πέθανε γιατί έψαξε την αλήθεια και τη βρήκε».
