22-03-2023, Ω/14:00′
ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ Π.Σ.
Επουλώνοντας τα “τραύματα” πυροσβεστών
Λίγες ώρες πριν το πρώτο φως της 1ης Μαρτίου, πάνω στην εθνική οδό Αθηνών – Θεσσαλονίκης, στο ύψος του Ευαγγελισμού, επικρατεί η απόλυτη σιγή. Ο μοναδικός ήχος ακουγόταν από τις μηχανές των πυροσβεστικών οχημάτων που ήταν αναμμένες για να βρέχουν οι μάνικες ένα βαγόνι του Intercity 62.
Νωρίτερα η συγκεκριμένη αμαξοστοιχία συγκρούστηκε μετωπικά με εμπορική αμαξοστοιχία οδηγώντας στο θάνατο 57 ανθρώπους.
Το τι ακολούθησε της σύγκρουσης περιέγραψε στον γράφοντα, στην ηρεμία πλέον της νύχτας, ένας από τους πρώτους πυροσβέστες που έφτασαν στο σημείο. “Κόλαση” είπε και συνέχισε λέγοντας πώς οι επιβάτες προσπαθούσαν να σκαρφαλώσουν το λοφάκι για να βρεθούν στην εθνική οδό, την ίδια στιγμή που πίσω τους οι φωτιές είχαν καλύψει τα πρώτα βαγόνια και οι εγκλωβισμένοι συνεπιβάτες τους φώναζαν βοήθεια.
Οι ώρες που ακολούθησαν θα έβαζαν σε μεγάλη ψυχολογική πίεση τους πυροσβέστες που κλήθηκαν να συνδράμουν στην επιχείρηση των Τεμπών. Με το πρώτο φως της Τετάρτης 1 Μαρτίου, μια ομάδα πυροσβεστών έμπαινε μέσα στα συντρίμμια και στις στάχτες των πρώτων βαγονιών κόβοντας λαμαρίνες και ψάχνοντας για κάποιο ανθρώπινο στοιχείο. Μετά από λίγο αποχωρούσαν από το σημείο, αμίλητοι και με “χαραγμένη” την κούραση στο πρόσωπο τους, για να συνεχίσει η επόμενη ομάδα.
Ωστόσο οι πυροσβέστες δεν ήταν μόνοι τους σε αυτή την προσπάθεια, καθώς συνέδραμαν για την ψυχολογική τους υποστήριξη, συνάδελφοι στο Πυροσβεστικό Σώμα που από το 2017 έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν τα ψυχικά τραύματα.
“Ότι χειρότερο έχω βιώσει”
Μερικά λεπτά μετά τα μεσάνυχτα της 28ης Φεβρουαρίου φτάνει στο σημείο της σύγκρουσης και ο γενικός συντονιστής επιχειρήσεων Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας, Υποστράτηγος Π.Σ., Ευάγγελος Φαλάρας. Η κατάσταση που αντίκρισε εκείνη τη νύχτα στα Τέμπη ο πολύπειρος αξιωματικός ήταν πρωτόγνωρη όπως τόνισε στη larissanet. “Σε 1.5 στρέμμα είχαμε 57 νεκρούς, αρκετούς τραυματίες, αρκετούς εγκλωβισμένους και κάποιους ανθρώπους που ήταν καλά στην υγεία τους και έπρεπε να βγουν από τα βαγόνια. Υπήρχε μια τεράστια απαίτηση” δήλωσε ο κ. Φαλάρας προσθέτοντας πως “ήταν ότι χειρότερο έχω βιώσει”.
Από τη συζήτηση στην επαγγελματική βοήθεια
Μέχρι το 2017, όπως ανέφερε πρόσφατα σε συνέντευξή του στη larissanet ο κ. Φαλάρας, για να αντιμετωπίσουν οι πυροσβέστες το μετατραυματικό στρες, συγκεντρώνονταν και “έβγαζαν τα εσώψυχά τους”. Κάτι σαν αποτίμηση του συμβάντος. Τι έκαναν και τι θα μπορούσαν να κάνουν στο περιστατικό που κλήθηκαν να επέμβουν. Όμως, όπως μας δήλωσε τότε ο κ. Φαλάρας, μετά το μεγάλο σεισμό του 1999 στην Αθήνα, κάποιοι πυροσβέστες παρατήρησαν αλλαγές στη συμπεριφορά τους και έτσι ξεκίνησε μια κουβέντα από ανθρώπους που είχαν σχετικές γνώσεις για το πως θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί επιστημονικά η ψυχολογική διαχείριση ενός συμβάντος.
Tελικά, το Σεπτέμβριο του 2017, ιδρύεται το Τ.Ψ.Μ. με βασική αποστολή την παροχή υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής μέριμνας, ήτοι ψυχολογική υποστήριξη, συμβουλευτική και ενημέρωση σε θέματα ψυχικής υγείας, κοινωνικού ενδιαφέροντος και καθημερινότητας προς τους υπαλλήλους του Πυροσβεστικού Σώματος, σε ατομικό, εργασιακό και οικογενειακό επίπεδο που βιώνουν συναισθηματική κρίση ή οποιουδήποτε είδους ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Την κατάσταση αυτή έπρεπε να διαχειριστούν για πάρα πολλές ώρες οι πυροσβέστες που συνέδραμαν στην επιχείρηση. Την Τετάρτη πλέον, ο κ. Φαλάρας αρχίζει να παρατηρεί κάποιες εντάσεις μεταξύ των συναδέλφων του πέρα από το φυσιολογικό και αποφασίζει να ζητήσει τη συνδρομή ενός σχετικά νεοσύστατου τμήματος της πυροσβεστικής, του Τμήματος Ψυχοκοινωνικής Μέριμνας (Τ.Ψ.Μ.).
Στο Τ.Ψ.Μ. εργάζεται από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, ο Πυραγός – ψυχολόγος, Ιωάννης Ανδρουτσάκος. Όπως δήλωσε σχετικά με την ίδρυση του τμήματος “η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει ότι λόγω της φύσης της δουλειάς, το πυροσβεστικό προσωπικό καλείται να επιχειρήσει σε εξαιρετικά δύσκολα, στρεσογόνα και τραυματικά συμβάντα. Η ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης του πυροσβεστικού προσωπικού ώστε να μπορέσει να διαχειριστεί την ψυχολογική επιβάρυνση, «γέννησε» το Τμήμα Ψυχοκοινωνικής Μέριμνας”.
Ο κ. Ανδρουτσάκος μας αναφέρει πως το τμήμα στελεχώνεται από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και έχει πραγματοποιήσει παρεμβάσεις, με διεθνείς πρακτικές και πρωτόκολλα, σε όλες τις μαζικές καταστροφές στις οποίες έχει επιχειρήσει το Πυροσβεστικό Σώμα από το 2017 και έπειτα. Στις αρχές Μαρτίου το τμήμα συνέδραμε και στα Τέμπη.
“Αισθήματα ματαίωσης, απογοήτευσης και θυμού”
Τις πρώτες μέρες του συμβάντος, στο νομό Λάρισας μετέβησαν 4 στελέχη του Τ.Ψ.Μ., ενώ άλλα 2 στελέχη μετέβησαν στην Θεσσαλονίκη σύμφωνα με τον κ. Ανδρουτσάκο. “Σκοπός είναι να καλυφθούν όλες οι Υπηρεσίες του Πυροσβεστικού Σώματος οι οποίες επιχείρησαν στο συμβάν. Η βοήθεια που παρείχαν ήταν η εφαρμογή επιτόπιας βραχείας ψυχοκοινωνικής στήριξης, εφαρμόζοντας ειδικές τεχνικές, όπως η τεχνική «αποφόρτισης» ή «εκτόνωσης πλεονάζοντος συναισθήματος» και η τεχνική της «απενημέρωσης» δήλωσε ο κ. Ανδρουτσάκος προσθέτοντας πως “κατά την διάρκεια της επιχείρησης, οι πυροσβέστες είναι επικεντρωμένοι στο έργο τους και δεν υπάρχει «χώρος» για την βίωση έντονων συναισθημάτων”.
Η “επόμενη μέρα” είναι το ζητούμενο στις συγκεκριμένες περιπτώσεις καθώς όπως μας αναφέρει ο ψυχολόγος: “Μετά την λήξη της επιχείρησης, είναι γνωστό από την διεθνή βιβλιογραφία, ότι οι διασώστες οι οποίοι επιχειρούν σε ένα ατύχημα τέτοιου μεγέθους, επηρεάζονται σε γνωστικό, συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο”.
Σύμφωνα με τον κ. Ανδρουτσάκο οι εμπλεκόμενοι μπορούν να εμφανίσουν διαταραχές στον ύπνο, αισθήματα ματαίωσης, απογοήτευσης και θυμού υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι αυτό δεν σημαίνει ότι επηρεάζεται απαραίτητα η λειτουργικότητά τους.
Η αναγνώριση του ζητήματος
Καθώς το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για την τραγωδία των Τεμπών, στρέφεται πλέον κυρίως στον επιμερισμό των ευθυνών και στο δικαστικό κομμάτι, το ψυχολογικό τραύμα που μπορεί να άφησε η διαχείριση του δυστυχήματος στους επαγγελματίες της πρώτης γραμμής, ενδέχεται να συνεχίσει για αρκετό καιρό. Γι’ αυτό όπως μας ανέφερε ο κ. Ανδρουτσάκος, έχει προβλεφθεί να υπάρξει νέα επίσκεψη των στελεχών του Τ.Ψ.Μ. στις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες μετά από εύλογο χρονικό διάστημα. Ωστόσο όπως επισημαίνει, σε περίπτωση που κάποιος πυροσβέστης επιθυμεί και ατομικές συνεδρίες μπορεί να επικοινωνήσει με το Τ.Ψ.Μ. ώστε να κανονιστεί ραντεβού με κάποιον από τους ειδικούς του Τμήματος.
Για να γίνει όμως αυτό, ο πυροσβέστης πρέπει πρώτα να “δεχτεί ότι κάτι τρέχει” όπως χαρακτηριστικά ανέφερε τότε στη συνέντευξη μαζί μας ο κ. Φαλάρας. “Πρέπει να το δεχτούμε ότι κάτι τρέχει. Αν το δεχτούμε έχουμε κάνει το μισό βήμα να το λύσουμε”.
Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ LARISSANET
