07-04-2024, Ω/15:30′
ΑΤΙΣ ΥΒΡΙΣ ΝΕΜΕΣΙΣ ΤΙΣΙΣ, και ΟΙ ΛΙΤΕΣ
ΑΤΗ – ΑΤΑ ή ΑΑΤΑ: Κόρη του Δία «η πάντας αάται», αυτή που έβλαπτε τους πάντες. Παραλλαγές του μύθου την παρουσιάζουν ως κόρη της Έριδας ή της Υβρης. Στα αρχαία ελληνικά η λέξη άτη σήμαινε τη «σύγχυσιν φρενών», την απερισκεψία που οφειλόταν σε πλάνη που απέστελναν οι θεοί. Η Άτη ήταν η προσωποποίηση της βλάβης του μυαλού και των απερίσκεπτων πράξεων, καθώς και των αποτελεσμάτων αυτών των πράξεων. Η Άττη έχει λαμπερές πλεξούδες και ανάλαφρο βηματισμό. Ούτε που αγγίζει το έδαφος. Πατά στα κεφάλια των ανθρώπων και τα τυλίγει με ένα δίχτυ. «Ποδοπατά καθετί το αδύναμο». Μετά, περνά σε κάποιο άλλο κεφάλι. Δεν υποχωρεί ούτε απέναντι στους θεούς. Όταν ο Δίας δέθηκε με όρκο και έδωσε τα πρωτεία στον απόγονο του Περσέα, που θα γεννιόταν πρώτος, και καθυπόταξε έτσι τον Ηρακλή στον Ερυσθέα, η Άτη τον εξαπάτησε. Ο Δίας την εκδικήθηκε γκρεμίζοντάς την κάτω. Η Άτη έπεσε στη Φρυγία, επάνω σε ένα λόφο που ονομάστηκε «Λόφος της Άττης». Εκεί ο Ίλος έχτισε την ακρόπολη Ίλιον, την Τροία. Ο Δίας, γκρεμίζοντας κάτω την Άτη ψηλά από τον ουρανό, της απαγόρευσε για πάντα να κατοικήσει στον Όλυμπο και γι΄ αυτό η «η πλάνη» είναι η θλιβερή «μοίρα» της ανθρωπότητας.
ΥΒΡΙΣ: Η προσωποποίηση της αλαζονικής αυθάδειας που οδηγεί στην υπέρβαση. Λέγεται, πως ήταν κόρη ή μητέρα του Κόρου του κορεσμού), τον οποίο χαρακτήριζαν ως «ύβριν μετά αδικίας», ενώ μνημονεύεται και ως σύζυγος του Πολέμου. Μια άλλη εκδοχή, την παρουσιάζει ως μητέρα της Άτης. (Αισχύλος-Πέρσες). Βωμός της Ύβρης μαζί με αυτόν την Αναίδειας. Βωμός της Ύβρης , μαζί με αυτόν της Αναίδειας υπήρχε στην Αθήνα. Ο Παυσανίας σημειώνει πως και στον Άρειο Πάγο, εκεί όπου γίνονταν οι δίκες για τα κακουργήματα, υπήρχαν δυο αργοί λίθοι, δυο αλάξευτες πέτρες, πάνω στις οποίες στέκονταν οι κατήγοροι και οι κατηγορούμενοι. Και η μεν πρώτη ονομαζόταν πέτρα της Ύβρεως κι η άλλη πέτρα της Αναίδειας.
ΝΕΜΕΣΙΣ: Η αφηρημένη έννοια της δίκαιης αγανάκτησης και της απονομής δικαιοσύνης, δεν άργησε να μετατραπεί σε θεότητα στην «υπέρδικον» Νέμεσιν την προσωποποίηση της θείας Δίκης, την τιμωρό των αλαζόνων , η δικαία μέμψις, «η τους υπερόπτας και υπερηφάνους κολάζουσα). Τα μαλλιά της ήταν υπέροχα και τα ενδύματά της λευκά. Συνοδευόταν πάντα, από μια φίλη της την Αιδώ. Θεά πλέον, εμφανίζεται ως κόρη της Νύχτας με πατέρα το Έρεβος, είτε ως κόρη του Ωκεανού, ενώ κατά μια παράδοση ήταν η πραγματική μητέρα της ωραίας Ελένης, την οποία απέκτησε από το Δία. Σημαντικός ναός της υπήρχε στο Ραμνούντα Αττικής, που λέγεται πως είχε ανεγερθεί από τον Ερεχθέα, ο οποίος την θεωρούσε μητέρα του. Το άγαλμα λέγεται πως ήταν του Φειδία. (Σε επόμενη δημοσίευση θα αναφερθούμε σε αυτό). Λέγεται, πως κάποτε ο Μέγας Αλέξανδρος κυνηγούσε κοντά στο όρος Πάγος της Μικράς Ασίας. Βρήκε ένα ναό της Νέμεσης, και ξάπλωσε κάτω από το πλατάνι που ήταν έξω από το ναό. Τότε εμφανίστηκε η Νέμεση στο όνειρό του και του ζήτησε να ιδρύσει σε αυτό το μέρος μια πόλη, στην οποία να μεταφέρει τους Σμυρναίους από την παλιά τους πόλη. Κι όταν πήραν οι Σμυρναίοι το χρησμό πως αυτό θα ήταν για το καλό τους, μετοίκησαν οικειοθελώς στη Νέα Σμύρνη. Την Νέμεση, τιμούσαν και σέβονταν και οι Συρακούσιοι και οι Ρωμαίοι.
ΤΙΣΙΣ: Είναι η τιμωρία που επέφερε η αρχαιοελληνική Ύβρις στον υβριστή.
Φίλες και φίλοι, όλες οι αρχαίες τραγωδίες και αργότερα όλη η «καλή» λογοτεχνία, αποτελούνται από τέσσερα μέρη. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στη σύγχυση-θόλωμα του νου του ανθρώπου που οι πράξεις του είναι ανίερες. Είναι τόσο έντονος ο παραλογισμός, που οι πρόγονοί μας θεωρούσαν πως μόνο οι θεοί μπορούσαν να δημιουργήσουν τέτοια πλάνη. Το δεύτερο μέρος, αναφέρεται στην Ύβρη. Η Ελλάδα, η χώρα που δημιούργησε το μέτρο, δεν θα μπορούσε παρά να στηλιτεύσει αυτόν που το ξεπερνούσε, βάζοντάς τον έτσι, αναπόφευκτα, να αναμετρηθεί με το νόμο το θεϊκό. Στο τρίτο μέρος, η Νέμεσις, τιμωρούσε την απρεπή-αλαζονική-αήθη συμπεριφορά.
Πριν, όμως, αναφερθούμε στην Τίσις – την εκδίκηση των θεών, θα μιλήσουμε για κάποιες άλλες κόρες του Δία, τις Λιτές, που λίγοι τις θυμούνται. Ίσως γιατί είναι κουτσές, αλλήθωρες και γεμάτες ρυτίδες. Προχωρούν στην ομίχλη, μέσα στο μαύρο σύννεφο που προκαλεί στον άνθρωπο η Άτις. Αν ο άνθρωπος, ζητούσε από το θεό να αναλάβει το βαρύ φορτίο του, να τον απαλλάξει από την πλάνη, αν γίνονταν ικέτες, τότε οι Λιτές φρόντιζαν να επανορθώσουν τα κακά, που άδικα – πρέπει να τονίσουμε – φόρτωσε η Άτις στους ανθρώπους. Όταν, όμως, οι άνθρωποι τις έδιωχναν, τότε ζητούσαν από το Δία να επιβάλει τη Θεία Δίκη. Την επιβολή της συμφοράς-τιμωρίας του ασεβή και συνήθως πλεονέκτη για την υβριστική συμπεριφορά του αναλάμβανε η Τισίς. (Το τέταρτο και τελευταίο μέρος κάθε τραγωδίας).
Μετά από την φρικτό δυστύχημα στα Τέμπη, και όχι μόνο…, δοκιμαζόμαστε όλοι μας σκληρά. Το ίδιο και η χώρα μας που έχασε το μέτρο… Ελπίζω, όχι ανεπιστρεπτί. Εύχομαι, μέσα από τη γκρίζα καταχνιά, όσοι από εμάς έχουμε προβεί σε άφρονες πράξεις, να αναγνωρίσουμε τις Λιτές – ηθική και σαν ικέτες να τους γυρέψουμε να μας απαλλάξουν από τον παραλογισμό της Άτης. Η μοίρα μας είναι κοινή, κάτι που ποτέ δεν ξεχνούσαν οι πρόγονοί μας και μέχρι το θάνατό μας μπορούμε να αφήσουμε τη ζωή να κάνει τη δουλειά της ανθίζοντας στην καρδιά μας και στον τόπο μας.
Σας ευχόμαστε ένα όμορφο βράδυ και μια θαυμαστή εβδομάδα.
ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΠΗΓΕΣ: ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ «Πρόσωπα και Άλλα Κύρια Ονόματα», PIERRE GRIMAL «Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας», ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΚΑΛΑΣΣΟ «Οι γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας», estianews.gr, philenews.gr
