21-08-2024, Ω/10:40′
Η Μαρία ή Μαρι υπήρξε θεά της Αιγύπτου (1000 π.χ), της Κύπρου (Αι Μαρί) και της Μεσοποταμίας (1800 π.χ). Λατρευόταν και στο Αμάρι της Μινωικής Κρήτης. Έλεγαν πως κατοικούσε μέσα σε Σανδάλη. (σύμβολο του γυναικείου αιδείου). Ήταν η «θαλασσινή γόνιμη Μητέρα». Αργότερα ταυτίστηκε με την Αφροδίτη. Οι Σημίτες λάτρευαν ένα ανδρόγυνο που λεγόταν Mari El (Μαρία – θεός), αντίστοιχο με το Αιγυπτιακό Mari-Ra, που συνδύαζε τη θηλυκή αρχή του νερού με την αρσενική αρχή του Ήλιου. Οι Σύριοι είχαν επίσης το ανδρόγυνο Meri – Yamm. Η θεά Κάλι στο νότο λεγόταν Kel-Mari. Έπίσης λεγόταν και Marici-Tara «η Ένδοξη», «ο Ήλιος της ευτυχίας». Ήταν επίσης η Mermaid, η Γοργόνα (Στρατής Μυριβήλης – Η Παναγιά η Γοργόνα), η παρθένα της θάλασσας. Στα Λατινικά η λέξη “Maria” σημαίνει «οι θάλασσες». Οι Στο προ-ρωμαϊκό Λάτιο λατρευόταν σαν Marica. Οι Σλάβοι την έλεγαν Marzanna ή Mari-Anna.
Στη χριστιανική θρησκεία η Μητέρα όλων ονομάζεται Μαρία, Παναγία (επίθετο, που επίσης αποδιδόταν στην Αφροδίτη και την Ηώ). Οι Ινδιάνοι της Β. Αμερικής ονόμαζαν έναν άνεμο Mariah. Έχουμε επίσης τη «Μαρία της Αρκαδίας», τίτλοι για την Αφροδίτη και Άρτεμη αντίστοιχα.
Η Παρθένος Μαρία ονομάζεται επίσης και Δέσποινα, λέξη που μας συνδέει με το πανάρχαιο παρελθόν μας. Ποια όμως ήταν η Δέσποινα στην ελληνική μυθολογία και τι σήμαινε το όνομά της;
Στην ελληνική μυθολογία Δέσποινα αποκαλούνταν μία κόρη της θεάς Δήμητρας και του θεού Ποσειδώνα.
Η Δέσποινα γεννήθηκε στο Λύκαιο όρος όταν η θεά Δήμητρα πέρασε από εκεί ψάχνοντας την κόρη της, την θεά Περσεφόνη. Κατά την αναζήτηση της θεάς την είδε ο Ποσειδώνας και την ερωτεύτηκε, αυτή για να τον αποφύγει μεταμορφώθηκε σε φοράδα, ο Ποσειδώνας όμως καταλαβαίνοντας το τέχνασμα της μεταμορφώθηκε και αυτός σε άλογο. Από την ένωση των δύο θεών γεννήθηκε μια κόρη που το όνομα της θεωρούνταν μυστικό, και για αυτό την αποκαλούσαν Δέσποινα. Ιερό της ζώο ήταν το ελάφι. Την Δέσποινα ανέθρεψε ο Τιτάνας Άνυτος.
Στην αρχαία Λυκόσουρα υπήρχε ναός της Δέσποινας και λατρευόταν σαν θεά. Σύμφωνα με την περιγραφή του Παυσανία στο ναό υπήρχε σύμπλεγμα της Δήμητρας μαζί με την Δέσποινα έργο του Δαμοφώντος. Στο σύμπλεγμα η Δήμητρα με την Δέσποινα ήταν καθισμένες σε θρόνο δίπλα δίπλα, η Δήμητρα κρατούσε δάδα και η δε Δέσποινα σκήπτρο, δίπλα στον θρόνο της Δήμητρας στεκόταν η θεά Άρτεμις έχοντας στους ώμους της φαρέτρα και κρατώντας δέρμα ελαφιού, δίπλα στην Δέσποινα στεκόταν ο Τιτάνας Άνυτος οπλισμένος.
Σήμερα στον αρχαιολογικό τόπο της αρχαίας Λυκοσούρας έχουν ανασκαφεί και σώζονται τα θεμέλια του ναού, ενώ στο παρακείμενο μουσείο τμήμα του συμπλέγματος.
Η Δέσποινα εμφανίζεται συχνά σε όλες τις συμβολικές ή αλληγορικές αναπαραστάσεις σχετικές με τη θηλυκή αρχή, όχι σαν πνεύμα αλλά σαν προστατευτική μάνα όπως: η Νύχτα, η Γη, η Εκκλησία, η Συναγωγή. Οι πόλεις, επίσης, προσωποποιούνται κατά κανόνα από γυναικείες φιγούρες με σκήπτρο. Τα χαρακτηριστικά της Δέσποινας και το γνώρισμά της προσθέτουν τις τελικές λεπτομέρειες στο συμβολικό περιεχόμενο της εικόνας. Ψυχολογικά η Δέσποινα συμβολίζει την κυριαρχική μορφή της μάνας.
Φίλες και φίλοι η Μεγάλη Μητέρα, η προστάτης όλων με τη μεγάλη αγκαλιά που όλους τους χωρά, προστατεύει, συγχωρεί, θεραπεύει, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από τη χριστιανική θρησκεία. Η θηλυκή αρχή, είναι συνυφασμένη με τα ονόματα Μαρία-Δέσποινα. Μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης ο Δεκαπενταύγουστος και η μορφή της Παναγίας είναι ταυτόσημη με την πνευματική και εθνική μας παράδοση. Η αυθόρμητη επίκλησή της την ώρα του κινδύνου, της αποδίδει τον πρωταρχικό της ρόλο: αυτόν της Κυρίας του Σύμπαντος.
Βάσω Δενδροπούλου
ΠΗΓΕΣ: ΑΜΑΛΙΑ ΜΕΓΑΠΑΝΟΥ «Πρόσωπα και Άλλα Κύρια Ονόματα», JUAN EDUARDO CIRLOT «Το Λεξικό των Συμβόλων», ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΝΤΗΣ «Μυθολογικό Λεξικό» Wikipedia.
Φωτό: ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο της Λυκόσουρας στο ιερό της θεότητας της Δέσποινας της Αρκαδίας.
