16-09-2024, Ω/14:50′
Eχτύπησε η Αθηνά το ραβδί της και βγήκε τότε μια ελιά γεμάτη καρπούς επάνω στον βράχο της Ακρόπολης…κι ο Δίας κήρυξε το τέλος του αγώνα. Ήταν παρόντες όλοι οι θεοί του Ολύμπου σε αυτόν τον αγώνα, ήταν κι ο βασιλιάς της πόλης, Κέκροπας. Εκεί ήταν και ο Ποσειδώνας, πριν από λίγο είχε χτυπήσει την τρίαινά του στο έδαφος κι είχε προσφέρει την Ερεχθηίδα θάλασσα. Η ελιά όμως ήταν οιωνός, υπόσχεση ευημερίας για την πόλη. Έκτοτε βρίσκεται υπό την προστασίας και την κυριαρχία της θεάς Αθηνάς, πήρε μάλιστα και το όνομά της, Αθήνα.
Η ελιά της Αθηνάς, η πρώτη ήμερη ελιά στην Αθήνα και σε όλο τον κόσμο, λεγόταν Μορία Ελαία. Ιερή η ελιά της ακρόπολης από εκεί δημιουργήθηκαν οι δώδεκα ελιές της Ακαδημίας που αντιστοιχούσαν στις δώδεκα πύλες της. Από αυτές τις δώδεκα ελιές δημιουργήθηκε και το ιερό δάσος των Αθηνών.
Εξοργισμένος ο Ποσειδώνας έστειλε τον γιο του, Αλιρρόθιο, να κόψει όλες τις ιερές ελιές της Αθηνάς που είχαν προέλθει από την πρώτη ελιά. Όταν όμως ο Αλιρρόθιος σήκωσε τον πέλεκυ, αυτός έπεσε και τον σκότωσε… Οι Αθηναίοι στα νομίσματά τους απεικόνιζαν την Αθηνά με στεφάνι ελιάς στο κράνος της και έναν αμφορέα με λάδι ή ένα κλαδί ελιάς. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, την πρώτη ήμερη ελιά την έφερε στην Ελλάδα από την Αίγυπτο ο Κέκροπας, μυθικός βασιλιάς της Αττικής που είχε συμφυές σώμα ανδρός και δράκοντα.
Στην Ακαδημία υπήρχαν οι 12 ιερές ελιές, οι μορίαι και ο ιερός ελαιώνας, από τον οποίο προερχόταν το λάδι που έδιναν, ως έπαθλο, στους νικητές των Παναθηναίων. Με κλάδο ελιάς ήταν στεφανωμένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός στην Ολυμπία, έργο του Φειδία και ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Προστάτης των ιερών ελαιοδένδρων ήταν ο Δίας, “ο Μόριος Ζεύς”. Τα στηρίγματα της στοάς του Παρθενώνα πατούσαν σε υψηλά βάθρα με ανάγλυφη παράσταση την ιερή ελιά της Αθήνας στον κορμό της οποίας ελισσόταν ένα φίδι.
Ιερό δένδρο για τους Έλληνες. Στην αρχαία Αθήνα, οι Αθηναίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους πολιτισμένους και κρατούσαν κλαδί ελιάς ,ενώ οι βάρβαροι και οι δούλοι κρατούσαν κλαδί βελανιδιάς, ως πρωτόγονος λαός.Με κλάδο ελιάς έρχονταν οι αγγελιοφόροι για σύναψη ειρήνης. Ο Όμηρος την ονόμασε “ατόφιο υγρό χρυσάφι”.Οι Έλληνες φιλόσοφοι, ο Διοσκουρίδης, ο Διοκλής, ο Αναξαγόρας, ο Εμπεδοκλής μελέτησαν τις φαρμακευτικές ιδιότητες της ελιάς και την θρεπτική πηγή . Ο Αριστοτέλης αποκάλυψε την επιστήμη της ελαιοπαραγωγής. Ο Σόλων νομοθέτησε, απαγορεύοντας να κόβουν πάνω από δύο δέντρα ελιάς τον χρόνο από τους Αθηναϊκούς ελαιώνες, για να προστατεύσει τους ελαιοπαραγωγούς.
‘Άλλοι όμως λένε ότι έχει σχέση με την Κρήτη και συγκεκριμένα με την Κνωσσό, Φαιστό, Ζάκρο. Στη Ζάκρο, βρέθηκε κωνικό κύπελλο με αυτούσια υπολείμματα ελαιοκάρπου σε δεξαμενή νερού. Ακόμη βρέθηκαν λίθινες βάσεις, προφανώς για τη σύνθλιψη του καρπού της ελιάς.
Στα παλάτια της Κνωσσού, υπήρχαν περισσότερα από 1000 δωμάτια. Στα υπόγεια του παλατιού όπου ζούσε φυλακισμένος ο Μινώταυρος, υπήρχαν ελαιοθήκες, όπου φυλασσόταν το λάδι (σώζονται μέχρι σήμερα). Μέσα σε αυτές υπήρχαν στέρνες από πέτρα, όπου τοποθετούσαν το λάδι, για να κατακαθίσουν τα διάφορα ξένα στοιχεία που υπήρχαν μέσα του (αυτή είναι μια πρωτόγονη μέθοδος απόσταξης λαδιού). Όταν καθάριζε το λάδι, το μετέφεραν με μια ειδική κουτάλα σε πιθάρια, όπου και αποθηκευόταν. Οι Κρήτες μετά το έκαναν εμπόριο.
Ο Κρητικός Κουρήτης ή Ιδαίος Ηρακλής φύτεψε την πρώτη αγριελιά στην Ολυμπία αφού έφερε την αγριελιά από τον Βορρά, τη χώρα των Υπερβορρίων ή κατά άλλους από την πατρίδα του την Κρήτη. Κάποτε ο Ιδαίος Ηρακλής μάζεψε τα τέσσερα αδέρφια του (Παιωναίο, Επιμίδι, Ιάσιο και Ίδα) στην Ολυμπία για να τρέξουν. Στο τέλος στεφάνωσε τον νικητή με στεφάνι από κλαδί της ελιάς που είχε φυτέψει εκεί.
Το αγώνισμα αυτό αποτέλεσε τον πρώτο αγώνα δρόμου παγκοσμίως. Ο Ηρακλής είχε μόλις θεμελιώσει τους Ολυμπιακούς αγώνες και από τότε επικράτησε η συνήθεια να στεφανώνουν με στεφάνια από κλαδιά ελιάς τους νικητές των Ολυμπιακών αθλημάτων. Από την αγριελιά της Ολυμπίας ήταν στεφανωμένο και το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία του Φειδία, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ο κότινος ήταν ένα στεφάνι αγριελιάς το οποίο έπαιρναν οι αθλητές όταν διέπρεπαν σ’ ένα άθλημα. Επίσης, το λάδι της ελιάς μοιραζόταν στους νικητές μέσα σε παναθηναϊκούς αμφορείς. Πηγή έμπνευσης και στις μέρες μας, καθώς το στεφάνι ελιάς επιλέχθηκε ως σύμβολο της Ολυμπιάδας του 2004.
Ο Αρισταίος, ο γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης, εκτός των άλλων, δίδαξε, όπως με τη σειρά τους τον είχαν διδάξει οι Μούσες, τόσο την καλλιέργεια της ελιάς, όσο και την παραγωγή λαδιού. Στην Σικελία λατρεύτηκε σαν γεωργική θεότητα και προστάτης των ελαιοκαλλιεργητών. Μετά τον Αρισταίο άρχισαν να καλλιεργούνται τα δάση αγριελιάς που ήταν τότε στη Μεσόγειο και να εμβολιάζονται τα άγρια δέντρα. Από τότε χρησιμοποιείται ο καρπός και το λάδι της ελιάς. Οι Μυκηναίοι προσέφεραν ελαιόλαδο στους Θεούς, ενώ ο Όμηρος ονόμαζε την ελιά «το υγρό χρυσάφι της διατροφής». Ο Αριστοτέλης θεωρούσε την καλλιέργεια της ελιάς επιστήμη, ενώ ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε το λάδι ελιάς ως φάρμακο. Η Αφροδίτη άλειφε καθημερινά με ελαιόλαδο αρωματισμένο από ρόδα το σώμα του νεκρού Έκτορα που είχε κακοποιηθεί από τον Αχιλλέα, σέρνοντάς το πίσω από το άρμα του. Ο Δίας όταν είδε τον γιο του Σαρπηδόνα να πεθαίνει, έδωσε διαταγή στον Απόλλωνα να φροντίσει το σώμα του και να το αλείψει με λάδι.
Το κεφάλι της Ίσιδας, της συζύγου του Όσιρι, είναι στολισμένο με ένα στεφάνι από φύλλα ελιάς, σύμβολο της ύπατης εξουσίας της ως βασίλισσα του κόσμου και κυράς ολόκληρου του σύμπαντος. Είναι αυτή που κρατά τα μυστικά της καλλιέργειάς της. Τα φύλλα της ελιάς χρησιμοποιούνταν για φαρμακευτικούς σκοπούς από τους Αρχαίους Αιγύπτιους, οι οποίοι είχαν γνώση των ωφέλιμων συστατικών του εκχυλίσματος των φύλλων της.
Οι ελαιώνες και οι κάμποι με ελιές θεωρούνταν μέρη ηρεμίας, αυτοσυγκέντρωσης και ευημερίας για την ανθρώπινη ψυχή. Το κλαδί της ελιάς συνδέεται με το Θείο από την αρχαιότητα. Ως σύμβολο της θεάς Αθηνάς, συχνά χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές τελετές ως μέσο εξαγνισμού και ελπίδας των πιστών. Σε κάποιους ναούς ήταν υποχρεωτικό να φορέσεις ένα στεφάνι ελιάς για να εισέλθεις. Εκείνος που κατείχε ελαιώνες ή πλοία φτιαγμένα από ξύλο ελιάς, θεωρούνταν ανώτερος. Το ρόπαλο του Ηρακλή ήταν φτιαγμένο από ελιά, συμβολίζοντας έτσι την ανδρεία και τη ρώμη του, όπως και το ξύλο που χρησιμοποίησε ο Οδυσσέας για να τυφλώσει τον κύκλωπα Πολύφημο, που συμβόλιζε την σοφία και την εξυπνάδα του. Οι ελιές και το ελαιόλαδο, πέρα από την καθημερινή διατροφική σημασία για τους ανθρώπους, κατέχουν και συμβολικούς σκοπούς. Για τους χριστιανούς αντικατοπτρίζει ”την πίστη των δικαίων” και για την εκκλησία ”τον ιερό καρπό”. Το κατάλευκο περιστέρι που φέρει ένα κλαδί ελιάς, μια εικόνα από την εποχή του Νώε, αποτελεί ένα αιώνιο σύμβολο ειρήνης και ελπίδας για όλους μας.
Φίλες και φίλοι, Η ιστορία της Ελιάς είναι πολύ παλιά και ανάγεται σε προϊστορικά χρόνια, πριν από την οργανωμένη ζωή του ανθρώπου. Για τους Έλληνες, η ελιά είναι ιστορία, παράδοση, ρίζες και ταυτότητα. Σήμα κατατεθέν και σύμβολο ειρήνης. Είναι Ολυμπιακοί αγώνες και μυθολογία. Μας ενώνει σα λαό και μας θυμίζει τα λόγια του Ελύτη: «Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα καράβι και ένα αμπέλι. Που σημαίνει, με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».
ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
Πηγές: huffingtonpost.gr, peloponneseolivegrove.com, beatificolive.weebly.com
