26-09-2024, Ω/12:40′
Σημαντικός είναι ο πνευματικός και πολιτιστικός ρόλος της θαλάσσιας χελώνας εδώ και χιλιάδες χρόνια, στις μυθολογίες, τις θρησκείες και τις λαϊκές παραδόσεις του Κόσμου:
Στην ελληνική μυθολογία, η Χελώνη ήταν νέα κοπέλα, που ζούσε σε κάποιο σπίτι στην όχθη ενός ποταμού. Κατά το γάμο της Ήρας και του Δία, ο Ερμής κάλεσε όχι μόνο τους θεούς, αλλά όλους τους ανθρώπους, ακόμη και τα ζώα, να παρευρεθούν στο γάμο. Μόνο η Χελώνη από περιφρόνηση έμεινε στο σπίτι της. Ο Ερμής θυμωμένος με την απουσία της, επέστρεψε στη γη, άρπαξε το σπίτι μαζί με τη νέα και το έριξε στο νερό. Η Χελώνη μεταμορφώθηκε σε ζώο, τη χελώνα, που δεν αποχωρίζεται το σπίτι της όπως και εκείνη. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η Χελώνη πήγε στο γάμο, αλλά εκεί ήταν ασεβής και άτακτη με αποτέλεσμα οι θεοί να τη μεταμορφώσουν στη χελώνα, η οποία συμβόλιζε στην αρχαία Ελλάδα τη σιγή. Από το κέλυφός της ο θεός Ερμής αργότερα θα κατασκεύαζε την πρώτη λύρα τεντώνοντας χορδές στην κοίλη πλευρά του.
Τη μορφή χελώνας, επίσης, πήρε ο Απόλλωνας, προκειμένου να πλησιάσει την Δρυόπη. Η Δρυόπη ήταν μοναχοκόρη του βασιλιά Δρύοπα, και φύλαγε, κοντά στην Οίτη, τα κοπάδια του πατέρα της. Οι Αμαδρυάδες την πήραν ως σύντροφο στα παιχνίδια τους και της έμαθαν τους ύμνους και τους χορούς, που αγαπούσαν οι θεοί. Ο ερωτευμένος μαζί της Απόλλωνας, πήρε τη μορφή χελώνας. Οι νέες έπαιξαν με τη χελώνα σαν να ήταν μπάλα και στο τέλος η Δρυόπη, πήρε το μεταμορφωμένο θεό στα γόνατά της. Αμέσως ο Απόλλωνας πήρε μορφή φιδιού και ενώθηκε μαζί της. Η Αντιόπη τρομαγμένη δεν είπε τίποτα στους γονείς της και παντρεύτηκε τον Ανδραίμονα. Γέννησε τον Άμφισσο που ίδρυσε την ομώνυμη πόλη. Οι συντρόφισσές της Αμαδρυάδες για να μη γεράσει την έκαμαν Αμαδρυάδα. Στον τόπο της απαγωγής της, ξεπήδησε μια πηγή από το έδαφος και φύτρωσε μια ψηλή λεύκα.
Το συνθετικό του ονόματος της χελώνας (tartaruga) ταρτάρ συνδέεται επίσης και με τον Τάρταρο, ο οποίος σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία είναι δευτερεύουσα θεότητα του κάτω κόσμου, γιος του Πλούτωνα ή του Αιθέρα ή του Χάους και της Γαίας.
Να προσθέσουμε πως χρόνια αργότερα, ο βασιλιάς Φείδων έπλασε τα ασημένια νομίσματα στην Αίγινα, στο ναό της θεάς της φρόνησης και του πολέμου Αθηνάς Αφαίας και χάραξε τα νομίσματα με μια Χελώνα, η οποία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως σύμβολο της κεφαλαιοκρατίας. Τα νομίσματα Χελώνες ήταν το πρώτο μέσο ανταλλαγής που δεν υποστηρίχτηκε από ένα πραγματικό αγαθό αξίας. Έγιναν αποδεκτά ευρέως και χρησιμοποιήθηκαν ως διεθνές μέσο ανταλλαγής μέχρι τις ημέρες του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Στην Κίνα, έχουν βρεθεί ιδεογράμματα 3.500 ετών με το περίγραμμα της χελώνας σκαλισμένο σε πέτρες που διατηρήθηκαν ανέπαφα διαμέσου των χιλιετηρίδων ως τις μέρες μας. Σχέδια χελώνας ήταν συχνά χαραγμένα σε ταφικά μνημεία ή λαξευμένα σε επιτύμβιες μνημόσυνες βάσεις στηλών των Αυτοκρατόρων της Ανατολής, συμβολίζοντας τη μακροβιότητα, τη δύναμη και τη γονιμότητα.
Στην Ινδική Μυθολογία, ο Κόσμος στηρίζεται πάνω σε 4 ελέφαντες που στέκονται πάνω σε μια χελώνα.
Στην Ιαπωνία θεωρείται σύμβολο ευφορίας και ευτυχίας ενώ στην Ιάβα της Ινδονησίας χελώνες στολίζουν έναν από τους πιο σημαντικούς Βουδιστικούς Ναούς.
Στη Β. Αμερική ο μύθος των Ιθαγενών διηγείται ότι η Γη δημιουργήθηκε από λάσπη που απλώθηκε στο καβούκι μιας τεράστιας χελώνας, γι’ αυτό όταν τεντώνεται η χελώνα προκαλούνται οι σεισμοί.
Σύμβολο της ένωσης του ουρανού και της γης στην Άπω Ανατολή: χάρη στο καβούκι που είναι καμπυλωτό όπως ο ουρανός και προστατευτικό στο εσωτερικό του που ακουμπά την επίπεδο γη.
Σύμβολο μακροβιότητας, χάρη στα πολλά έτη ζωής της: μια χελώνα μπορεί να ζήσει πάνω από 100 χρόνια! Σύμβολο αθανασίας. Στον ινδουισμό θεωρούν πως η χελώνα είναι η δεύτερη ενσάρκωση του μεγάλου θεού Βίσνου. Κάθε 4 δισεκατομμύρια χρόνια μια πλημμύρα διαλύει τη Γη. Τότε ο Βίσνου παίρνει τη μορφή χελώνας, που κουβαλά στην πλάτη της ένα μεγάλο δοχείο. Εκεί μέσα θεοί και δαίμονες ανακατεύουν όσα χρειάζονται για να ξαναδημιουργηθεί ο κόσμος. Μετά από 1.000 χρόνια, ακόμα και μετά τη δημιουργία του κόσμου, η χελώνα Τσούκουα παραμένει εκεί, στην πλάτη της οποίας ακουμπά ο ελέφαντας Μαχαπούντμα που στηρίζει τη Γη.
Σύμβολο θηλυκότητας: Για τους Νιγηριανούς συμβολίζει τα γυναικεία αναπαραγωγικά όργανα και τη σεξουαλικότητα, για τους Ινδιάνους τη δύναμη της γυναίκας. Σύμφωνα με τους μύθους των Ινδιάνων, μια χελώνα κολύμπησε στο βυθό του βαθύτερου ωκεανού και όταν ανέβηκε ξανά στην επιφάνεια, είχε στο στόμα της τη λάσπη που χρησιμοποίησε ο δημιουργός για να φτιάξει τον κόσμο μας. Η χελώνα έχει το ρόλο του φύλακα των πυλών, συχνάζοντας σε μέρη που κατά διάφορους μύθους συχνάζουν ξωτικά. Η παρουσία μιας χελώνας σε ένα μέρος είναι σημάδι συνάντησης με κάποια νεράιδα! Για πολλούς λαούς, η χελώνα έχει ιερό ρόλο και προστατεύεται. Έτσι ο θάνατός της είναι σημάδι κακοτυχίας.
Η χελώνα, επίσης, ήταν η αφορμή της δημιουργίας του φενγκ σούι. Ο Φου Χσι, ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας, συνάντησε μια μέρα στην όχθη του ποταμού Λο, μια χελώνα που πάνω στο καύκαλό της είχε γραμμένα όλα τα μυστικά του ουρανού και της Γης. Σε πολλά σπίτια θα βρείτε νεροχελωνάκια ή χερσαίες χελώνες στους κήπους, ή μεταλλικές αναπαραστάσεις χελώνας, για καλή τύχη στους ιδιοκτήτες!
Φίλες και φίλοι, η χελώνα εμφανίστηκε στη γη πριν από εκατομμύρια χρόνια και οι ιδιότητές της δεν έπαψαν ποτέ να συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων σε όλες τις εποχές. Θεωρείται το αρχαιότερο σύμβολο του σύμπαντος και της τάξης. Είναι ένα ζώο που εκπέμπει σοφία και γαλήνη. Ζει πολλά χρόνια και είναι σύμβολο υγείας και μακροζωίας. Συμβολίζει επίσης την προσαρμοστικότητα και την ευελιξία αφού ζει στη γη και στο νερό. Παρά το ότι περπατά αργά, βαδίζει στον προορισμό της χωρίς να δίνει σημασία στα εμπόδια ή στις δυσκολίες που θα συναντήσει στο μακρύ ταξίδι της, όπως τόσο εύστοχα είπε ο μεγάλος παραμυθάς μας. Κυρίως, όμως, μας διδάσκει πως με την εσωτερική γαλήνη εξασφαλίζουμε την ισορροπία που χρειάζεται ώστε να κάνουμε τις σωστές επιλογές στο προσωπικό μονοπάτι της ζωής μας.
Βάσω Δενδροπούλου
ΠΗΓΕΣ: PIERRE GRIMAL «Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογία», https://www.medasset.org, The Archaeological Park Of Dion.
