21-01-2025, Ω/10:50′
Μετά τον φωτοδότη και κυρίαρχο του ουρανού την ημέρα Ήλιο, και τις θηλυκές θεότητες που τον εκπροσωπούσαν στις απαρχές του κόσμου, σειρά έχει η χλωμή και γεμάτη μυστήριο παρουσία της Σελήνης.
Η Σελήνη είναι ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος της Γης και ο πέμπτος μεγαλύτερος φυσικός δορυφόρος του ηλιακού συστήματος. Πήρε το όνομά του από την Σελήνη, αρχαιοελληνική θεά του δορυφόρου αυτού. Λέγεται επίσης και «Φεγγάρι» στη δημοτική γλώσσα, λιγότερο επίσημα ή ποιητικά. Είναι το φωτεινότερο σώμα στην ουράνια σφαίρα μετά τον Ήλιο, επειδή είναι και το κοντινότερο στη Γη ουράνιο σώμα. Εξαιτίας αυτής της εγγύτητας, η Σελήνη ασκεί ισχυρή βαρυτική επίδραση στη Γη (παλιρροϊκή αλληλεπίδραση), προκαλώντας φαινόμενα όπως οι παλίρροιες, αλλά και επηρεάζοντας τον άξονα περιστροφής της
Στη βίβλο αναγράφεται πως «ο θεός δημιούργησε το φως πριν από τον Ήλιο και τη Σελήνη» Σήμερα γνωρίζουμε από την Αστρονομία, ότι οι Απλανείς Αστέρες, τα γνωστά άστρα, είναι οι βασικές, πρωταρχικές και οι μόνες αυτόφωτες πηγές φωτός στο Σύμπαν, ενώ οι πλανήτες και δορυφόροι (όπως η Σελήνη), είναι ετερόφωτα σώματα. Ίσως το φως που μνημονεύεται στη Γέννεση υπονοεί το φως της μεγάλης έκρηξης (Big Bang).
Ποιος όμως είναι ο ασημένιος δορυφόρος που κόσμησε το προαιώνιο σκοτάδι και ενέπνευσε τους καλλιτέχνες όλων των εποχών, όπως και τους ερωτευμένους; Τι πίστευαν για την ύπαρξη της Σελήνης οι πρώτοι άνθρωποι, όταν έστρεψαν με δέος τα μάτια τους στο νυχτερινό ουρανό;
Μητέρα του Σύμπαντος την είπαν. Την Άνω Αίγυπτο την έλεγαν Khemennu (Χώρα της Σελήνης). Από τους Βαβυλώνιους πηγάζει η πεποίθηση, ότι η Σελήνη κυριαρχεί στον Ήλιο, και μάλιστα δημιουργήθηκε πριν από τον Ήλιο. Οι Γνωστικιστές Ναασιανοί πίστευαν σ΄ ένα πανάρχαιο ον γνωστό ως το «Ουράνιο Κέρατο του Φεγγαριού».
Η Σελήνη ήταν η Αιώνια Μεγάλη Μητέρα, ο Καθρέφτης της Θεάς, αντανακλώντας τα πάντα πάνω στη Γη. Για τους Έλληνες, η λέξη «Μένος» σήμαινε και Σελήνη και Δύναμη και Ισχύ. Η θεά Σελήνη δημιούργησε το Χρόνο και όλους τους κύκλους της Δημιουργίας, γι΄ αυτό και τα αρχαία ημερολόγια βασίζονταν στις φάσεις της Σελήνης αλλά και στον έμμηνο κύκλο της γυναίκας. (Έμμηνο Ημερολόγιο).
Την ταύτιζαν με τη Δήμητρα (και την Περσεφόνη). Εδώ, – παρά τον κίνδυνο να είναι μεγάλο το κείμενο – θα προσθέσουμε ένα απόσπασμα για την περιπέτεια του Τίμαρχου μαθητή του Σωκράτη, και την περιπέτειά του να εισέλθει στο μαντείο του Τροφώνιου, όπου συνάντησε στη Σελήνη τη θεά: « Ένιωσε την ψυχή του να βγαίνει, σαν να έπαιρνε ανάσα ύστερα από μεγάλη συμπίεση, και να ανυψώνεται. Φούσκωνε και απλωνόταν. Ήταν ένα πανί στον ουρανό. Η θάλασσα που διέσχιζε ήταν διάστικτη από «νησιά που ακτινοβολούσαν μια απαλή φωτιά». Ψηλά, έβλεπε να πλησιάζει το πρόσωπο της σελήνης. Στον ουρανό έτρεχε η Περσεφόνη και πίσω της τα σκυλιά της, οι πλανήτες. Κάτω, εκεί που βρισκόταν η γη, υψωνόταν προς τον Τίμαρχο μια βοή από βογκητά, σαν αδιάκοπη και απόμακρη αναταραχή.
Μπαίνοντας στο σπήλαιο του Τροφώνιου, ο Τίμαρχος σκεφτόταν ότι πήγαινε προς τον Άδη. Αλλά τώρα αντιλαμβανόταν ότι ο Άδης είχε αναποδογυρισθεί στον ουρανό, στον ομιχλώδη κώνο ανάμεσα στη γη και το φεγγάρι, και ότι η γη δεν ήταν παρά η συνέχεια, στο βάραθρο, του Άδη. Και γιατί θα έπρεπε να φανούν τόσο διαφορετικοί, αφού και οι δύο ήταν τόποι εξορίας; Αυτά συλλογιζόταν η ψυχή του Τιμάρχου και ωστόσο παρατηρούσε ότι εκεί όπου, κοντά στο φεγγάρι, ο κώνος της σκιάς λέπταινε, εκεί συγκεντρώνονταν οι ναυαγισμένες ψυχές. Προσπαθούσαν να προσεγγίσουν ένα γυναικείο πρόσωπο, που καθώς το πλησίαζαν τους τρόμαζε όλο και περισσότερο. Υπήρχε κάτι σαν στολίδι σ΄εκείνο το πρόσωπο, που το σχημάτιζαν μικροσκοπικοί κόκκοι σκόνης, και στους οποίους οι νεκροί αναγνώριζαν την ουσία άλλων ψυχών. Πολλοί, στην προσπάθειά τους να γαντζωθούν σε κάποια σεληνιακή προεξοχή και καθώς τους τύφλωνε η λάμψη, σπρώχνονταν πίσω από ένα ακατανίκητο κύμα και ξαναέπεφταν. Και όμως, εκείνη ήταν η σωτηρία και την είχαν σχεδόν αγγίξει. Εάν κατάφερναν να πατήσουν στην ενδοχώρα της Περσεφόνης, μια μέρα θα υφίσταντο και το δεύτερο θάνατο, που είναι περισσότερο κλιμακωτός και λεπτός από τον πρώτο. Μια μέρα, η Περσεφόνη, θα αποκολλούσε το πνεύμα τους, το νου, από την ψυχή, όπως ο Απόλλων ήξερε να αποσπά το θώρακα από τους ώμους ενός πολεμιστή. Ύστερα, όταν θα είχαν εγκαταλείψει στο λευκό έδαφος την ουσία της ψυχής τους, και κρατώντας μόνον «ίχνη και όνειρα της ζωής», θα έβγαιναν από την άλλη πλευρά του φεγγαριού, αυτή που οι γήινοι δεν έχουν δει ποτέ, εκεί όπου απλώνονταν τα Ηλύσια Πεδία. Όταν ο Τίμαρχος βγήκε με τα πόδια μπροστά από το μαντικό φούρνο, από το κορμί του διαχεόταν μια λάμψη. Τρεις μήνες αργότερα πέθανε στην Αθήνα».
Οι Ιέρειές της λέγονταν «Γιοι της Σελήνης». Οι Ορφικοί και Πυθαγόρειοι θεωρούσαν το φεγγάρι σαν τον «Οίκο των Νεκρών» και μάλιστα με θηλυκή Πύλη, δια μέσου της οποίας οι ψυχές περνούσαν στον Παράδεισο. Πολλές φορές θεωρούσαν ότι τα λεγόμενα Ιλίσια Πεδία ήταν στο Φεγγάρι. Σελήνη-θάνατος-νεκρές αλλά και αγέννητες ψυχές. Πίστευαν πως αν ένας άνδρας δει το είδωλό του στο φεγγάρι θα κάνει γιο ή αν μια γυναίκα δει το είδωλό της, θα κάνει κόρη. Οι μάγισσες – στην Θεσσαλία πολλούς αιώνες π.χ – επικαλούνταν τη Σελήνη, «τραβώντας κάτω το φεγγάρι» (θυμηθείτε τη σκηνή από την ταινία «Θεός για μια βδομάδα» με τον Τζίμ Κάρεϊ, όπου τραβά το φεγγάρι κοντά στην αγαπημένη του, προκαλώντας παλιρροϊκή αναστάτωση).
Μεταγενέστερος μύθος την θεωρεί κόρη του Υπερίονα ή του Πάλλαντα ή του Ήλιου. Αναπαριστάται σαν μια νέα και όμορφη γυναίκα με φτερά και διάδημα με κέρατα στο κεφάλι, που διατρέχει τον ουρανό σε άρμα, που σέρνουν δυο άσπρα άλογα. Λούνα για τους Ρωμαίους. Ερωμένη του Ενδυμίωνα, από τον οποίο απέκτησε πενήντα κόρες. Ύστερα από παράκληση της Σελήνης, ο Δίας υπόσχεται στον Ενδυμίωνα, να του πραγματοποιήσει μια ευχή. Ο Ενδυμίωνας διαλέγει να κοιμηθεί έναν αιώνιο ύπνο και αποκοιμιέται μένοντας πάντα νέος. Κατά μια παραλλαγή οι πενήντα κόρες έγιναν ενώ ο Ενδυμίων ήταν κοιμισμένος, αλλά οι σεξουαλικές του ικανότητες διατηρούνταν αναλλοίωτες!
Τα εκφραστικά μέσα του φεγγαριού είναι η διαίσθηση, η φαντασία, η μαγεία, σε αντίθεση με τον ήλιο που είναι η λογική, ο στοχασμός και η αντικειμενικότητα. Και… απελευθερώνει μαγεία η εξερεύνηση και η αποκάλυψη της ομορφιάς και των μυστηρίων του Σύμπαντος που μας αγκαλιάζει. Η Σελήνη κρατά ερμητικά κλειστά τα μυστικά της σε μας, όχι στους επιστήμονες, μπορούμε, ωστόσο, να ξετυλίξουμε κάποια από τα απόκρυφα νήματά της που θα μας αποκαλύψουν κάποιες από τις όψεις της.
Φίλες και φίλοι, από τον 4ο αι. οι Έλληνες παύουν να πιστεύουν πως η μυθολογία τους είναι πραγματική ιστορία. Εξακολουθούν, όμως, να την χρησιμοποιούν ως ποιητικό υλικό και από τους Αλεξανδρινούς θα την παραλάβουν οι Ρωμαίοι. Οι Έλληνες, όμως, επίσης, με ακοίμητη την έγνοια για τον μυθικό τους κόσμο κατόρθωσαν να τον κάνουν άξιο να εκφράσει τους στοχασμούς και τα αισθήματά τους, προπαντός τα ιδανικά τους. Γιατί ένας λαός, είναι στο μύθο που κατά κύριο λόγο προβάλλει τους πόθους και τα όνειρά του, καθώς γρήγορα διαπιστώνει πως μέσα στη ζωή οι πόθοι αυτοί σκοντάφτουν σε εμπόδια αξεπέραστα…
Σας καληνυχτίζουμε με ευχές για μια θαυμαστή Εβδομάδα. Ας είμαστε ανοιχτοί στο θαύμα της κάθε μέρας μας, κι ας ατενίσουμε το φεγγάρι όχι με φόβο μεταφυσικό, αλλά με την υπέροχη φωνή της Montserrat Caballe στο Jijo de la Luna
ΒΑΣΩ ΔΕΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΠΗΓΕΣ: «Ελληνική Μυθολογία», ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΝΤΗΣ «Μυθολογικό Λεξικό», ΣΤΡΑΤΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ – ΜΑΝΟΣ ΔΑΝΕΖΗΣ «Τα άστρα και οι Μύθοι τους», ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΚΑΛΑΣΣΟ «Οι Γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας», Wikipedia
